Een flinke dosis avontuur en feest in twee landen

Nooit had ik verwacht nog zoveel mee te maken in de laatste vier weken! In dit laatste (en meteen ook verreweg het langste) verslag deel ik graag nog even mijn avonturen met jullie; met o.a.: verkiezingsrellen, een wilde motorrit, een reddingsactie op het water, mythes over anticonceptie, dansen in de discotheek, Oranje, een levensgrote verrassing, een python en een Zambiaanse bruiloft.
Dus hopelijk zijn jullie er klaar voor. ;)

Allereerst de verkiezingen.. want hoewel de week waarin de resultaten werden aangekondigd rustig begon, werden we vlak voor de definitieve uitslag verrast door rellen in Mangochi Town. Wij waren nietsvermoedend geld aan het halen bij de bank toen we opeens luid schreeuwende mensen hoorden aankomen, een hele stroom die onze kant op kwam. Vanachter de hekken van de bank konden we zien hoe er vuren aangestoken werden en hoe het leger kwam opdraven om te proberen de honderden oproerkraaiers met rubberen kogels onder controle te krijgen. Terwijl het traangas en de rook in onze ogen prikten zijn we zo onopvallend mogelijk weggeslopen via de achteringang, terug naar het ziekenhuis (het ging hier wel om onze kostbare tijd natuurlijk :P). De volgende ochtend waren de straten uitgestorven, op de verslagen rebellen na die onder toezicht van gewapende soldaten aan het vegen waren.

In alle rust konden wij toen dus over straat, op weg naar de minibus richting Cape Maclear. We wilden namelijk nog eenmaal de stranden van het mooie Lake Malawi bezoeken, maar dit keer met onze Amerikaanse vrienden: Ryan en Lloyd. De minibus bracht ons echter slechts tot waar de verharde weg ophoudt. Vanaf daar was het enige beschikbare openbaar vervoersmiddel de motor! Dit was zeker geen straf want achterop de motor scheuren over de woeste paden door de bergen is werkelijk fantastisch.
En dat was slechts het begin van een heerlijk dagje; met een catamarantocht bij zonsondergang, sterren kijken vanuit een hangmat, cocktails en kaartspelletjes tot diep in de nacht.

Die ontspanning konden we goed gebruiken want al onze energie was nodig voor de volgende dag. Kajakken stond er namelijk op het programma. Het was even oefenen maar Martine en ik kregen onze zeer onstabiele kajak na enige tijd goed onder controle en gingen vrolijk op weg naar het eiland in het midden van het meer, onderweg genietend van otters, mooie vissen en de zon op onze schouders.
Maar halverwege gebeurde het: Lloyd verloor zijn evenwicht en belande in het water. Na vele pogingen om hem weer in zijn lege kajak te helpen, bedachten we dat hij misschien wel in onze kajak zou kunnen klimmen als wij een plekje voor hem vrij zouden maken (immers is een halfvolle kajak stabieler dan een lege). Dus roeiden Martine en ik zo snel we konden naar het eiland (welke toch nog best een eindje weg was). Vervolgens ging Martine terug om Lloyd te helpen en ik bleef achter op het onbewoonde eiland met de camera's (tja, die stuurpedalen waren natuurlijk weer niet op mijn beenlengte afgestemd). Toen reddingsplan A op niets uitliep werd plan B ingezet: Lloyd samen met zijn kajak naar het eiland trekken. Het kostte een half uur en een flinke hoeveelheid doorzettingsvermogen, maar Martine en Ryan slaagden erin Lloyd op het eiland te brengen.
Na wat uurtjes snorkelen was het weer tijd om terug te gaan. Lloyd was echter uitgeput van al het zwemmen dus was het mijn beurt om wat spieren aan het werk te zetten (hij kon mooi de stuurpedalen van onze kajak bedienen ;)). Veilig terug op het vaste land waren we al met al toch best tevreden met ons roeiavontuur.

Het einde van het weekend betekende dat we afscheid moesten nemen van onze Amerikaanse vrienden en aan de slag moesten met onze stageopdrachten. Minder leuk... We zijn twee weken druk geweest met verslagen schrijven, vergaderingen bijwonen, vaccinaties uitdelen aan jonge kindjes (alsof ze nog niet bang genoeg voor ons waren) en presentaties maken; een presentatie over scrotale zwellingen door lymfatische filariasis en een presentatie over de resultaten van ons onderzoek in de dorpen voor SEEED Malawi.

Zoals beloofd zal ik enkele interessante bevindingen van ons werk voor SEEED hier even beknopt beschrijven. Voor iedereen die geen tijd of zin heeft om dit te lezen: skip gerust de komende 8 alinea's binnen de stippellijntjes. ;)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Voor het project van SEEED hebben we 36 tienermeisjes uit 5 verschillende dorpen geïnterviewd (met behulp van tolken) over hun kennis en overtuigingen met betrekking tot family planning en anticonceptie.

We vonden het bijzonder om te horen dat, ondanks dat de meeste meisjes vonden dat een goede leeftijd voor je eerste seksuele ervaring tussen de 18 en de 20 jaar is, de helft van de meisjes al eens seks had gehad (36% van hen voor ze 16 jaar waren). Minstens even schrikbarend was het kennisniveau van de meisjes. Veel meisjes kenden slechts het condoom als anticonceptiemiddel en over de menstruatiecyclus konden ze al helemaal niets vertellen, waardoor er weer allerlei misvattingen waren over hoe een zwangerschap voorkomen kan worden. Ze wisten ons wel te vertellen dat het belangrijk is om een zwangerschap te voorkomen omdat jonge meisjes meer risico lopen op een zware en soms levensbedreigende bevalling en omdat ze, als ze zwanger raken, moeten stoppen met school en misschien wel worden uitgestoten door familie en vrienden.

Ik was echter het meest verbaasd over de vele 'mythes' over de bijwerkingen van anticonceptiva. De meest opvallende (of creatieve) overtuigingen vond ik de volgende:
- Van anticonceptiva krijg je kanker
- De vloeistof van een condoom beschadigt je baarmoeder en maakt je onvruchtbaar
- Als je te vaak condooms gebruikt krijg je een dikke buik (immers prostituees hebben vaak een uitgezette buik, dus daar heb je het bewijs)
- Anticonceptiepillen stapelen zich op in je baarmoeder en veroorzaken daarmee levensgevaarlijke schade
- Een spiraaltje kan opstijgen naar je maag en je op die manier doodziek maken
- Van Norplant ga je non-stop bloeden of het betreffende staafje verplaatst zich van je arm naar je hart en veroorzaakt zo een acute dood
- Van sterilisatie wordt je heel erg dik of heel erg dun
- En de meest inventieve vond ik zelf: 'withdrawing can cause sleeping sickness in men' (het bewijs: het vriendje van het meisje in kwestie valt altijd gelijk in slaap na een vrijpartij)

Ook opmerkelijk zijn de traditionele anticonceptiemiddelen die gebruikt worden. Een populaire is een traditionele riem, vaak gemaakt van kralen of kruiden. Wanneer deze gedragen wordt kun je niet zwanger worden. Verder heb je een bepaald wortelextract welke je 3 dagen lang tegen een zwangerschap kan beschermen en speciale bonen van de traditionele dokter, die zelfs een jaar lang werken per boon.

Naast het interviewen van jonge meisjes hebben we gesprekken gevoerd met gezondheidszorgmedewerkers, en traditionele en religieuze leiders. Ik vond het bijzonder interessant om (bijvoorbeeld) te praten over polygamie met een islamitische chief, over condoomgebruik met een katholieke priester of over seksuele opwinding met een sjeik. Samen gaven ze ons een beter beeld van de uitdagingen in de samenleving op het gebied van family planning.

In een eerder verhaal heb ik al iets verteld over hoe het komt dat (te) jonge meisjes seks hebben (de illegale kindhuwelijken stonden daar nog niet in, maar komen helaas nog wel voor als ouders niet meer voor hun dochter kunnen zorgen). Maar waarom maken de mensen nou geen gebruik van anticonceptiemiddelen? De antwoorden die we kregen waren als volgt: er zijn religieuze en culturele ideeën over family planning die een rol hierin spelen, er zijn honderden mythes over anticonceptie, anticonceptie zijn niet altijd even goed bereikbaar (mensen moeten te ver reizen) en er is een gebrek aan kennis onder de jongeren over de verschillende anticonceptiva. Verder zijn er helaas ook enkele koppels die gewoon een groot gezin willen zodat ze enkele kinderen naar Zuid-Afrika kunnen sturen om geld voor ze te verdienen. Zuid-Afrika wordt door sommigen hier gezien als het beloofde land waar alle goede banen zijn. We hebben al vele verhalen gehoord over het soort 'banen' die de jongens en meisje daar krijgen...

Maar één van de belangrijkste bevindingen die we deden op basis van onze gesprekken met de leiders van de dorpen, is dat ze openstaan voor verandering, graag mee willen denken over oplossingen, en bereid zijn om een open dialoog aan te gaan over family planning en anticonceptie.

Hoewel we een kleine studiepopulatie hadden en dus geen harde conclusies kunnen trekken, denken we wel dat onze uitkomsten een idee geven over wat er zoal leeft in de gemeenschap (ze sluiten ook aan op wat er al deels bekend was). Dus hebben we onze bevindingen gepresenteerd aan allerlei belangrijke figuren van het district Mangochi. De reacties waren zeer positief, zelfs de district commissionair (het hoofd van het district) had interesse en er werd gezegd dat er zeker op dit project voortgeborduurd zal worden. Leuk voor ons om te horen natuurlijk!

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Tussen al het stagewerk door zijn we een weekendje naar Blantyre geweest (de zakenhoofdstad van Malawi) om Tuntufye en Alice, de fysiotherapiestudenten, nog een keer te zien. De eerste dag bestond vooral uit een bezoekje aan de supermarkt, genieten van het uitzicht vanaf de berg naast de stad en dansen in een Malawische discotheek (met vooral heel veel discolichtjes, een klein zwembadje en een speciale dansvloer waar vol overgave gedanst werd, oh ja en een joekel van een Afrikaanse spin boven de voordeur). De warme chocolademelk kwam die avond als geroepen want het was behoorlijk koud in Blantyre. De volgende ochtend hebben we het huis waar Alice verblijft bezocht naast Mount Mulanje. Deze indrukwekkende berg is de hoogste berg van Malawi en wordt omgeven door uitgestrekte theeplantages. We hebben dat weekend dus weer een hoop nieuwe dingen gezien voor het moment aanbrak dat we afscheid moesten nemen van Tunt en Alice.

Maar gelukkig hadden we nog genoeg tijd om leuke dingen te doen met onze vrienden in Mangochi. Ten eerste waren daar natuurlijk de wedstrijden van het Nederlands elftal tijdens het WK voetbal. Zoals de meesten van jullie wel weten ben ik helemaal niet zo'n voetbalfan maar wat heb ik genoten van het enthousiasme waarmee de Malawiërs (gekleed in oranje) 'ons team' toejuichten. Met name de (toch wel zeer vermakelijke) wedstrijd van Nederland tegen Spanje was prachtig om samen te kijken. Sinds die avond heeft het Nederlandse team er een hoop Malawische supporters bij.

De andere avondjes met Harry, Thomas en Dora hebben we gevuld met een opvoedcursusje 'must-see-movies'. Lord of the Rings kijken met mensen die hun hele leven bar weinig films hebben gezien is een fantastische ervaring op zich (het kijken gaat bijvoorbeeld gepaard met een hoop 'iesh, ohhohh, eehehee en ieeee'). Maar ook Titanic (uiteraard met chocola) leverde een mooi avondje op (Dora: 'Kissing is really an 'azungu' thing, we black people we don't kiss too much, we have sex in the bushes'). Voor de cleaners die vrijwel geen Engels konden was Mr. Bean een uitkomst.

Ja, we zorgden er wel voor dat we hier en daar wat ontspanningsmomenten inbouwden. En zo niet, dan zorgde Dora daar wel voor. 'Stop working now, it's lunch time, don't be lazy in eating'. Dora hield ons werkelijk elke dag in de gaten. 'Why are you still sleeping? Are you sick? I will get a doctor for you.' We hebben dagelijks ontzettend met haar kunnen lachen en in de afgelopen weken een bijzondere vriendschap met haar opgebouwd. Daarom wilden we haar op een speciale manier bedanken, ook voor de talloze keren dat ze ons geholpen heeft en voor het mooie bezoek aan haar dorp en familie.

Het idee voor het cadeau ontstond tijdens ons eerste bezoekje aan haar dorp. Daar ontmoetten we Dora's dochtertjes van 5 en 10 jaar. Dora vertelde ons tijdens het eten dat ze zich zorgen maakte om hun toekomst. Met het salaris dat ze verdient als schoonmaakster (26 euro per maand, waarvan de helft verloren gaat aan vervoerskosten), kan ze nooit genoeg geld sparen om haar dochters naar de middelbare school te sturen (dit kost 30 euro per kind per jaar). Op financiële steun van haar (ex-)man hoeft ze niet te rekenen en haar familie leunt op financieel gebied juist op haar. Een opleiding aan de middelbare school zou de meisjes een kans geven op een acceptabele baan en een betere toekomst. Ze zijn al ijverig aan het leren op de basisschool maar hebben een klein duwtje in de rug nodig om door te kunnen gaan naar de middelbare school. Een duwtje dat wij besloten te geven, met wat praktische hulp van Aggrey, die gelijk stond te springen van enthousiasme over het plan. Aggrey zal zorgen dat het geld bij de school terecht komt en heeft beloofd de familie regelmatig te bezoeken om te kijken hoe het gaat.

Twee weken geleden konden we het Dora eindelijk vertellen. Haar reactie is moeilijk te beschrijven. Eerst begreep ze het niet goed en moest Aggrey het nog eens in het Chichewa uitleggen. Toen de betekenis tot haar door begon te dringen spongen de tranen haar in de ogen en kon ze geen woord meer uitbrengen. De weken erna kon ze niet ophouden met glimlachen en bleef ze ons maar bedanken. 'I can't believe this happened to me, my biggest fear is addressed, it is not a joke, it feels as if I'm dreaming, I am just smiling everywhere!'
Het was echt onbetaalbaar om onze vriendin zo gelukkig te zien. Dora, die ons nooit om een cent heeft gevraagd, die geheel onzelfzuchtig voor iedereen klaar staat en nooit klaagt over haar werk, haar leven, of over honger als ze weer eens een dag niet gegeten heeft (tenzij we haar er expliciet naar vroegen). Ze heeft het dubbel en dwars verdiend vonden wij.

Nadat Dora haar hele familie over onze belofte had verteld, stond ze er natuurlijk op dat we nog een keer samen met Aggrey naar haar dorp (Mpinganjila 2) kwamen. Het bezoek was één groot feest: de hele familie kwam bij ons zitten, de mensen hadden hun mooiste kleren aan getrokken, de kinderen dansten, er werd een feestelijke maaltijd klaargemaakt en we moesten met iedereen op de foto. Na afloop wist Aggrey ons ook nog eens te verassen met de aankondiging dat hij van plan is het hele dorp van Dora op te nemen in zijn één van zijn educatieprojecten. Een geweldig afscheidscadeau van hem natuurlijk.

Tja, afscheid. Het was onvermijdelijk, maar daardoor niet makkelijker. Afscheid van het meer, afscheid van het indrukwekkende landschap, afscheid van het stadje waar we drie maanden gewoond hebben, maar vooral afscheid van alle vriendelijke mensen die we hier hebben ontmoet; ik ga ze zeker missen. Van Aggrey hebben we het laatst afscheid genomen. Hij bracht ons namelijk naar Lilongwe, waar hij ons nog even snel een tour gaf door de stad. Vervolgens hadden we één nachtje om bij te komen in Mabuya Camp voordat de wegen van Martine en mij zich zouden scheiden, na 3 maanden zo ontzettend veel beleefd te hebben samen. Martine ging alvast richting Nederland, ik had nog een bijzonder reisje naar Zambia voor de boeg!

Zoals de meesten van jullie wel weten ben ik twee jaar geleden in Zambia geweest. Ik heb daar, in Nyanje, een paar vrienden gemaakt (o.a. Humphrey, Enelesi en Isaac) met wie ik al die tijd contact heb gehouden. Zodra ik wist dat ik coschappen zou lopen in Malawi, kwam natuurlijk meteen het plan in me op om mijn vrienden in Zambia op te zoeken. Nyanje is immers (relatief) dichtbij Lilongwe dus die kans kon ik niet laten liggen. De reis met de Big Bus verliep onverwacht soepel. Ik vertrok vrijdag om 5.15 uur en was al om 8.00 uur bij de grens. Het visum had ik zo geregeld (als ik dat had geweten...) dus in een mum van tijd liep ik met mijn rugzakje Zambia binnen. En daar stond Humphrey op me te wachten! Mijn vrienden in Nyanje hadden namelijk geld ingezameld voor benzine om mij te kunnen komen ophalen. Ontzettend lief.

Het koste ons de hele dag (er moesten boodschappen gedaan worden in Chipata en we kregen nog een lekke band) maar om 21.00 uur arriveerden we dan toch echt op het terrein van Nyanje Mission Hospital. Fantastisch om daar weer terug te zijn en iedereen weer te spreken. (Je merkt pas goed hoeveel je mensen hebt gemist als je ze weer terugziet.) Ik werd dansend verwelkomd in het huis van Enelesi, waar ik vervolgens vier nachten heb doorgebracht (helaas een huis zonder stromend water, dus dat werd een tobbe koud water in plaats van een douche, maar goed ik was wel wat gewend van 2 jaar terug ;)).

Zaterdag stond er een hele nieuwe ervaring voor mij op de planning. Ik had het geluk dat één van de verpleegkundigen van het ziekenhuis die dag zou trouwen. Een echte Zambiaanse bruiloft, dat mocht ik natuurlijk niet missen! Dus daar gingen we dan, met zoveel mogelijk mensen in een auto, al dansend en zingend naar Katete, waar de bruiloft zou plaatsvinden. Van de kerkdienst kon ik niet heel veel verstaan want deze was in het Chinyanja (Chinyanja verschilt trouwens toch nog op best wat punten van Chichewa). Ik vond het echter interessant om te leren dat het gebruikelijk is voor het Zambiaanse echtpaar om tijdens de gehele kerkdienst hun ogen neer te slaan. Er word niet geglimlacht, ook niet tijdens de grapjes van de dominee, en de gasten worden niet aangekeken. Er is me uitgelegd dat op deze manier bescheidenheid getoond wordt tijdens het zegenen van het huwelijk.
De 'kitchen party' heb ik helaas gemist omdat Enelesi echt nog even moest shoppen, maar de receptie bleek het hoogtepunt van de dag. Wat werd daar een hoop gedanst! Bruidsmeisjes, vrienden, broers, zussen, neven en nichten maakten allen in groepjes hun entree met een ingestudeerde dans. Cadeautjes werden met een dans gepresenteerd door de gasten en zelfs het uitdelen van de taart gebeurde al dansend. Verder werden er speeches gehouden (met veel praise the lord en halleluja) en werd er (veel te luide) muziek gedraaid.
Het belangrijkste moment van de receptie was het aansnijden van de taart. Het taartmes word (natuurlijk met een dans) binnengebracht door een speciale gast (in dit geval een jong meisjes), die het mes overhandigt aan de bruidegom. De bruidegom neemt dan zijn bruid mee naar de taart, om vervolgens samen de taart aan te snijden. Het paar voert elkaar een stukje en daarop volgt de zoen waar iedereen natuurlijk op gewacht heeft.
Aan het eind van de receptie kreeg elke gast een zeer bijzonder feestmaal voorgeschoteld. Ieder kreeg een bord met daarop: spaghetti met gehakt, rijst met groenten, aardappels, salade, kip en cake. Let op het gaat hier om 1 gerecht (zie foto). Wauw.
Ook op de terugweg zat de stemming er goed in. We waren net aan het genieten van luide feestmuziek toen iets onze aandacht trok. Precies op dezelfde plek als waar we gister een lekke band kregen, bewoog wat op de weg: een enorme python! Toen de auto vaart minderde gleed de slang natuurlijk snel de berm in maar we hebben hem even goed kunnen bekijken. Daar waren we gister zeker niet op bedacht geweest toen we vrolijk de band aan het verwisselen waren..

De volgende dag zijn we heerlijk druk geweest. We hadden immers maar een paar dagen met elkaar dus daar moest alles uitgehaald worden. We begonnen met een flinke wandeling naar het meertje bij Nyanje en het beklimmen van de berg ernaast. Daarna was het tijd voor een avondje 'Dutch'. Ik heb hutspot voor iedereen gemaakt (oranje voedsel :P), we hebben de wedstrijd Nederland - Mexico gekeken (ook in Zambia wordt het elftal uitgebreid gesteund) en we hebben met behulp van een fotoalbum nog eens uitgebreid herinneringen opgehaald, onder het genot van stroopwafels.
Gisterochtend heb ik het ziekenhuis nog even bezocht (er is weinig veranderd) en Enelesi geholpen met pillen tellen in de apotheek. De rest van de dag heb ik zitten ploeteren om dit lange verhaal maar op tijd af te krijgen ;)

In ieder geval heb ik een paar erg gezellig dagen gehad in Zambia met mensen die ik ongetwijfeld weer ontzettend ga missen.

Toen ik vandaag de bus naar Lilongwe wilde nemen, bleek dat deze niet rijdt op dinsdag. Hmm.. Dat werd dus even improviseren. Maar afgezien van dat puntje, verliep de reis vrijwel vlekkeloos (Bus naar Chipata, taxi naar de grens, taxi naar Mchinchi, minibus naar Lilongwe, taxi naar Mabuya Camp)
Gelukkig hoefde ik niet met mijn koffer te slepen want die had ik in Mabuya Camp achtergelaten.

En daar zit ik nu, Mabuya Camp - Lilongwe, in een knus tentje, de laatste dingen af te handelen voor mijn reis terug naar huis. Morgenmiddag vlieg ik, via Nairobi en Londen in de richting van Amsterdam, waar ik donderdag verwacht aan te komen. En dan zit het avontuur er echt op. Ik heb enorm genoten van de fantastische, onvergetelijke tijd in Malawi en Zambia. Voor mij is het een bijzondere hoek van Afrika waar ik zeker nog een keer terug hoop te komen.

Bedankt voor het lezen van mijn weblog en voor de lieve reacties die jullie hebben geplaatst!

PS:

Wist je dat in Malawi...
...een gesprek altijd begint met 'How are you? I'm fine how are you?' Ook als het alleen een groet op straat betreft?
... alles is aangepast op mijn lengte? De bedden zijn net lang genoeg en soms kom ik zelfs met mijn hoofd tegen het dak van de minibus. Martine is in Malawi uitzonderlijk lang :P
...zakenpartners als teken van respect vaak hand in hand lopen tijdens hun gesprek?
... wanneer een feestdag in een weekend valt de vrije dag gewoon naar maandag verplaatst wordt?
...8.00 uur in 'Malawian time' 10.00 uur betekent? 'We are there any moment now' staat gelijk aan 'het duurt nog minstens 1,5 uur', een sociaal praatje maken gaat altijd voor punctualiteit en slenteren/sloffen heeft sterk de voorkeur boven normaal lopen. Toch wel even een mentaliteit om aan te wennen als je hier net komt.
...mensen gewoon zonder schaamte, in het openbaar, spontaan in zingen uitbarsten? Heerlijk toch? De stemming zit er bij veel mensen sowieso vaak goed in. Vrolijke giechel-/lachbuien kun je overal horen en er wordt weinig hardop gezeurd.
...veel mensen nog nooit hebben gehoord van piraten, indianen, sneeuwpoppen, superhelden, dwergen, elven of sprookjes in het algemeen?
...mijn achternaam Chichewa is voor dolk? (best tof toch :D) Oh en gezien mijn voornaam te moeilijk is om uit te spreken hebben mijn Zambiaanse vrienden deze maar veranderd in Chimwemwe (happiness).